Basında günlük gazetelerimizden birinde bir yazarımız, beni de fevkalâde rahatsız eden "de" ve "da" problemini ele almış. Sözü uzatmadan onu aynen nakletmek ve paylaşmak istiyorum. H. E. Saygılarımla...***


"Ülke ve magazin gündeminde, ekonomi gündeminde, şimdi aklıma gelmeyen birçok gündemde, eminim ki başka sorunlar vardır; ama ben bugün ‘de’ sorunundan söz edeceğim.

Türkçe âlimi değilim, yazım hatalarım da olmuştur, ama ben bu ‘de’ meselesine takığım. Aman ‘de’ deyip geçebilirsiniz oysa ‘de’ meselesi çok derinlerde…

Galiba ilkokulda öğretiyorlardı, ‘dahi’ anlamına gelen ‘de’ler ayrı yazılır diye. Hani ‘evdeyim’ derken ‘de’leri kelimelerle yapışık kardeş yapıp, birleştiriyorduk da, ‘ben de özledim ben de’ derken ayrı yazıyorduk. Lakin hemen arkasından gelen ‘resmin var şu an elimde’ derken elimde’nin ‘de’sini ayırmıyorduk. Oysa yurdum insanı, sanıyorum ki, ayırımcı değil, birleştirici unsurları sevdiğinden, aslında dahi anlamına gelen ve kendi başına bir varoluşa haiz olması gereken ‘de’leri de ana-kelimeye bağlamayı seviyor. Dahi anlamına gelen ‘de’ler birleşik yazılıyor. Seyirci kareoke yapsın diye, şarkı yarışmalarında yayınlanan şarkı sözlerinde, o ‘de’ler birleştiriliyor ve bana da olanlar oluyor. ‘Dalgalandım da duruldum’ yerine ekranda ‘dalgalandımda’ satırını gördüğümde, ruhum bir işkencecinin elindeymişçesine daralıyor, bodoslama televizyona saldırmak, o ‘de’leri kanırta kanırta ana-kelimeden koparıp, sonra da ana-kelimeyi ve ‘de’leri özgürlüğüne kavuşturmak istiyorum, lakin elimde değil… Telefon açıp, şu ‘de’leri n’olur ayırın desem, beni deli sanacaklar, sansınlar da, ben ‘de’ sorunumu telefona çıkan kıza anlatırken, kız muhtemelen telefonu yüzüme kapatacak ve ben telefonu telsizinden kıracağım.

‘De’ üzerinde durulmalı. Çünkü bir takı olan ‘de’ başlı başına bir anlam farklılığı yaratıyor. Miniminnacık oluşuna aldırmayın, yarattığı etki öyle büyük ki… Mesela ‘seni seviyorum’ derse âşık, sevgili ‘ben de seni seviyorum’ yanıtını verirse, soruyorum etkisi aynı mıdır? İlki kadar güçlü müdür? ‘Ben de’ derken bir muhabbet azalması var mıdır, yok mudur? Hiçbir zaman ‘ben de’, ‘ben’ kadar güçlü olamaz ki. ‘De’ diyerek katılmadığımız olaylara karışabiliriz mesela. ‘Ben de gittim’ diyorsanız, buradaki ‘de’ sizi kurtarmaz ama en azından gönülsüz olduğunuzu anlarız.

Bazı kelimelere takığım işte. Bunlardan biri de ‘işte’ sözcüğü. Takıldığım işte sözcüğünün kendisi değil, bazı yerlerdeki kullanımı. Hani çocuk yaramazlık yapıp bir şey kırdığında anne sorar: ‘Oğlum niye kırdın? Çocuk cevap verir: ‘İşte!’ Bu ‘işte’ bir çocuğa yakışır, ama büyüklere hiç yakışmaz. Bir büyük yaptığı eylemin sorumluluğunu üstlenmeyip ‘işte’ deyince, yani aslında ‘keyfimin kahyası mısın’ demeye getirince diyaloğu kapatmış, mantığı, sağduyuyu, anlaşma imkanını devre dışı bırakmış, soruyu soranın da ‘de’lerini attırmış oluyor.

Neyse ‘de’ meselesini yazıp, içimdeki kurtları boşalttım, artık...."


 

http://www.dahianlamindakideayriyazilir.com/

Bu arada yukarda adı geçen siteden kısaca nakillerde bulunmak isterim.

dahi anlamındaki de ayrı yazılır

Bıktık Artık!

Gayet kolay: “dahi” anlamına gelen “de” ve “da” ait olduğu kelimeden ayrı yazılır.

Örneğin (Mesela demek istiyor. H.E.): “Olayı kendi açısından izleyen Aysel de şaşırmıştı ilk önce.” (Pınar Kür Yarın Yarın Everest Yay. s. 241).

Bir yer söz konusu olduğunda ise “de” ya da “da” eki bitişik yazılır: “Döndü, dolaştı, yeniden deniz kıyısında buldu kendini.” (a.g.e., s. 3)

Dahası var… Bağlaç olan “ki” de ayrı yazılır. Örneğin, “Hem neden yalan söylesin ki, bunda da hoşnutsuz kalınacak bir yan bulamaz.” (Adalet Ağaoğlu Ruh Üşümesi İletişim Yay.)

Hatta, soru anlamındaki “mi” de ayrı yazılır. Örneğin, “El midir iş gören, yoksa taş mı?(Melih Cevdet Anday “Öğle Uykusundan Uyanırken” Ölümsüzlük Ardında Gılgamış Adam Yay.)
________________________________________

Destek iletileri

Dahi anlamındaki “de”leri ayrı yazmayan birisiyle mi karşılaştınız? Onu uyarın, kınayın, hatta saçını çekin, kalemini alın, bir daha vermeyin… Sonra bir daha düşünün ve hayata dokunun: bu dünyada olması gerektiği gibi olmayan ne çok şey var değil mi? Ayrı yazılmayan dahi anlamındaki “de”lerden böyle rahatsızlık duyabiliyorsa bir insan, hayatı güzelleştirmeye de adaydır bizce.

İletileriyle bu çalışmaya destek veren arkadaşlarımıza sonsuz teşekkürler. Bize yazın, sizi duyuyoruz biz!

Bir ufak mesaj neye yarar ki!” demeyin. Siz “Kelebek Etkisi” nedir bilir misiniz?

Kaynak: http://www.dahianlamindakideayriyazilir.com/gunluk/

Go to top