“Men arefe nefsehu fekad arefe Rabbehu”
nanemolla tarafından yazıldı.Selamun aleykum.. Hocam "Nefsini bilen, Rabbini bilir." hadis-i şerif mi, yoksa değil mi? Bu konuda tam net birşey bulamadım. Saygılarımla. Biemanillah
*******
“Men arafe nefsehu feqad arafe Rabbehu”… [el-Aclunî, Keşfu'l-Hafâ, 2, 262; Ayrıca bkz. Elmalı'lı, Hak Dini Kur'an Dili, 8, 5817, Sadeleştirme, 9, 205 ]
Bu hadis-i şerif, evliyaullah’ın keşfiyle sabit olan hadislerdendir. "Edebu’d-din ve’d-Dünya"da da benzer bir hadis-i şerife yer verilmiştir.
Meali: “Kendini tanıyan Rabbini tanır”.
Yunus Emre'nin 'Candan Geçmeden' adlı şiirinde geçer:
"Men arefe nefsehu dersin, evet değilsin
Melâikten yukarı seyran arzu kılarsın”
***
Niyaz-i Mısrî de Divan-ı İlahiyat’ında;
“Men arefe nefsehu fekad arefe Rabbehu’
Nefsini sen bilmedin Subhânı arzularsın” der.
***
Keza, Şeyh Galib’in;
"Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen” mısra'ını da hatırlatır bu hadis bize...
***
Sizin de belirttiğiniz gibi, zâhirî ilim erbabı arasında bu sözün hadis olmadığını söyleyenler olmuştur. Hatta ‘Hz. Ali’nin (r.a.) sözüdür’ diyenler de vardır. Ama Şeyh-i Ekber Muhyiddin İbn Arabî, İmam-ı Rabbanî Ahmed Farukî, Süleyman Hilmi Silistrevî (kaddesalluhu esrarahum) hazeratı gibi tasavvuf erbabı, sözlerine itibar etmeyi daha çok tercih ettiğimiz pek çok Allah dostu, âlim-ârif ve fâzıl zevat-ı kiram, “Men arafe…”nin keşfen tesbit edilmiş bir hadis-i şerif olduğunu söylemişlerdir. Bizim bilgi ve inancımız da onların beyanı istikametindedir. Hadis kriterlerine göre ‘hadistir, değildir’ tartışmaları bizi ilzam etmez.
***
“Nefsini bilen/tanıyan Rabbini tanır / bilir” hadis-i şerifini İbn Arabi (k.s.) hazretleri şöyle açıklar:
“Her insanda bir ‘İlahi isim’ daha fazla mütecellidir. İnsan, ancak bu ismin tecellisi kadarınca nefsini bilecektir.”
Yani bu İlahi ismin tezahürü nisbetinde/oranında Rabbini bilecektir. Rabbin Zât'ı bilinmez / bilinemez. Zât'ın tefekkürü de yasaklanmıştır zaten...
Nitekim Rasûlullah (s.a.v.) Efendimiz buyurmuşlardır ki:
“Allah’a şükrü ve hamdi düşünün. Allah’ın zâtını düşünmeyin!” “Allah Teâlâ’nın mahlûkatını düşünün. Allah Teâlâ’yı (zâtını) düşünmeyin!” [Muhammed Nâsıruddin el-Albânî, Sahihu’l-Câmi, Hadis no: 2975-2976; Ayrıca bkz. Ebu Nuaym, Hilye; Tabaranî, el-Evsat; Beyhakî, Şuabu’l-İman; Elbanî, Sahiha]
Velhasıl, insan idrâki Zât-ı İlahi'yi fikretmekten âcizdir. Nefs ise, Rabbin (c.c.) bilinmesinde bir anahtar vasifesi görür.