Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat’ın i’tikad esaslarını, temel akaid kitaplarına göre, maddeler halinde şöyle hulâsa edebiliriz:

• Allah Teala hazretleri birdir, kadîmdir, a’raz, cisim, cevher, musavver, mahdud ve ma’dûd değildir.
• Kadîm, bizim tabirimizle evveli olmayan ve ahiri bulunmayan bir zat-i acell-i a’lâdır.
• Mahiyet ve keyfiyetle de vasf olunamaz.
• Bir mekâna muhtaç değildir.
• Üzerine zaman geçmez.
• O’na hiçbir şey benzemez.
• İlminden ve kudretinden hiçbir şey çıkmaz ve kaçmaz.
• O’nun zatıyla kaim sıfat- ı ezeliyyesi vardır.
• Sıfatları O’nun ne zatının aynı ve ne de gayrıdır. Mesela, aynaya baktığın zaman kendini aynada görürsün. O aynada gördüğün bir bakımdan tıpkı sen, ben değilim desen olmaz, benim desen gene olmaz. Onun için de ne aynıdır, ne de gayrıdır demişler. O sıfatlar da şunlardır: Hayat, ilim, kudret, irâde, semi’, basar, kelâm, tekvin.
• Allah Teala’yı görmek aklen de naklen de caizdir.
• Kainat, âlem cemî-i eczasıyla ve sıfatıyla muhdestir, yani yoktan vücuda çıkarılmıştır.
• Onu yoktan çıkarıp meydana getiren Allah Teala’dır. Kullarının bütün fiilleri, küfür, iman, tâat ve isyan cümlesinin hâlıkı/yaratıcısı Allah Teala’dır.
• Allah’tan gayrı Hâlık/yaratıcı yoktur.
• O fiillerin kullardan sudûru, yani oluşu/meydana gelişi Hak Teala hazretlerinin iradesi, meşiyyeti, hükmü, takdiri ve kazası iledir.
• Kulların işlerinde kendi ihtiyarları da vardır, onlar ile sevap ve ikab olunurlar.
• Tâatta  sevap, ma’siyette de ikab vardır. Güzel işler işleyenleri iyi kimseler medhederler, ahirette de sevaba nail olurlar, bunlara Cenab-ı Hakk’ın rızası vardır.
• Fena ve kötü şeyler ki, ehli dünya da onu sevmez. Ahirette ikaba sebep olanlar da Hakk’ın rızasıyla değillerdir.
• Kul, gücü yetmediği bir şeyle teklif olunmaz.
• Sevap, Cenab-ı  Hakk’ın fazlıdır, azabı da adaleti icabıdır.
• Maktûl eceliyle ölmüştür. Yani vurdular da öyle öldü demek değil de eceli gelmiş, o bıçak veya kurşun sebep olmuştur.
• Ecel birdir.
• Haram dahi rızıktır.
• Herkes kendi rızkını yer, gerek helal olsun gerek haram olsun.
• Kimse kimsenin rızkını yemeye kadir değildir.
• Allah Teala, dalâlet ve hidâyetini halk edendir.
• Dilediğine dalâlet ve dilediğine de hidâyet halk eder.
• Kula aslah (iyi-uygun-faydalı) olanı halk etmek, Allah Teala’ya vacib değildir.
• Rasûlullah ‘ın (s.a.v.) yakaza (uyanık halde) halinde şahsıyla (ruh mealceset) Mescid-i Haramdan Mescid-i Aksa’ya, oradan semaya ve oradan da Hakk Teala’nın murad ettiği yere urûcu haktır.
• Melekü’l-mevt haktır.
• Kabirde, bütün kâfirlerin ve bazı günahkârlar mü’minlerin azabı haktır.
• İbadet ve taat ehlinin nimetlere nail olması da haktır.
• Münker ve Nekîr meleklerinin kabirde sualleri de haktır.
• Kıyamet günü dirilme haktır.
• Amellerin tartılması haktır.
• Kitap haktır, hesap da haktır.
• Havz-ı Kevser haktır.
• Sırat köprüsü de haktır.
• Peygamberlerin, velilerin, şehitlerin şefaatı da haktır.
• Cennet ve Cehennem de haktır ve el’an muvcutturlar, bakidirler.
• Ne Cennet, Cehennem ve ne de içindekilere fana/yokluk gelmez.
• Büyük ve küçük günahlar her ne kadar çok olsa dahi mü’mini imandan çıkarmaz, küfre sokmaz.
• Cenab-ı  Hakk, kendine yapılan şirki afvetmez.
• Şirkten maada, büyük ve küçük günahlardan dilediğini mağfiret eder.
• Küçük günahlara ikab caizdir. Büyük günahların da afvı caizdir, tevbe etmese dahi...
• İman, Peygamberimizin Allah tarafından haber verdiği her şeyi (kişinin) kalbiyle tasdik ve lisanıyla da söylemesidir.
• Ameller, hakikat-ı imana dahil değillerdir.
• Ameller, kendi nefislerinde ziyade olurlar. Fakat, hakikat-ı iman ne ziyade olur ne de eksilir.
• Amellerin ziyadesiyle imanın meyveleri ve nurları artar.
• Her mü’min, ‘Ben Hakka müminim’ demelidir. ‘İnşAllah ben mü’minim’ demek te’vil ile olsa dahi doğru değildir. Şek ile olursa, ittifakla, söyleyen dinden çıkar.
• İman tasdik ve ikrar olduğuna nazaran mahluktur ve kulun kesbidir, kazancıdır ve Hak’tan hidayet olduğuna göre de mahluk değildir.
• Mukallidin imanı şek ve şüpheden âri olursa sahihtir ve lakin kadir ise, delilleri terk  ettiğinden âsidir.
• Bazı kere saîd (saadete erişen kişi) şakî, yani Cehennem ehli olur; bazen de şakî (Cehennemlik bir kişi) saîd yani ehl-i Cennet olur. Başka bir ifadeyle; Müslüman iken kâfir olur veya kâfir iken Müslüman olur. Fakat, Allah’ın hükmünde değişiklik olmaz, gerek zatında ve gerek sıfatında tağyir caiz değildir.
• Peygamber gönderilmesinde ve kitab-ı İlahinin inzalinda (inişinde) hikmet ve maslahat vardır.
• Hak Teala, kullarına beşerden peygamber gönderdi. İman ve ehl-i tâatı Cennetle tebşir ve ehl-i küfürle asileri de Cehennem ve ikabla tenzir etti. Nâsa (insanlara da) din ve dünyalarında muhtaç oldukları şeyleri öğrettiler. Onları mûcizelerle te’yid eyledi.
• İlk peygamber Adem aleyhisselam, son peygamber de bizim peygamberimiz Muhammed Mustafa’dır (s.a.v.). Bütün peygamberlerin efdali Peygamberimiz Hz. Muhammed Mustafa’dır (s.a.v.).
• Melekler de Hz. Allah’ın kullarıdır. Ve emirlerini âmillerdir ve masiyetten ma’sumdurlar. Erkeklik ve dişilikleri yoktur, yemek ve içmeye muhtaç değillerdir.
• Peygamberler meleklerin rasûllerinden, meleklerin rasûlleri  ise beşerin salihlerinden, beşerin salihleri de bütün meleklerden efdaldir.
• Kerâmet haktır ve o kerâmet, (velînin), şeriatında olduğu peygamberlerin mucizesinde dahildir. Veli kerametinde müstakil değildir.
• Veli, peygamberlik derecesine vâsıl olamaz.
• Kuldan, hiçbir hâl ile teklif sakıt olamaz.
• Efdal-i Evliya Ebu Bekir’dir (r.a.). Ondan sonra Ömer el-Faruk, ondan sonra Osman Zû’n-nûreyn, ondan sonra da Aliyyü’l Murtaza (r.aleyhüm) hazeratıdır. Hilafet de bu tertib üzeredir.
• Sahabeden hiçbirini hayırdan gayrı bir şeyle yâd etmek (anmak) caiz değildir.
• Hilafet otuz yıldır. Ondan sonra melik ve emirliktir.
• Ehl-i  İslâm’a bir imam (emîr-lider) mutlaka lazımdır, Müslümanları hem korumak hem de işlerinin lâyıkıyla görülmesi, cuma ve bayram namazlarının sıhhati için gerektir.
• Fasıkın arkasında namaz kılmak caizdir. Fasıkın cenazesine de namaz kılmak caizdir.
• Her zaman mest üzerine meshetmek caizdir.
• Dirilerin ölülere duası ve sadakaların ölülere faydası vardır.
• Zamanların ve mekânların faziletleri haktır. Ramazan ayı, recep, şaban, muharrem, arefe günü, bayram günleri, Mekke-i Mükerreme, Medine-i Münevvere, Kuds-i Şerif ve mescidler gibi.
• İlim, akıldan efdâldir. Müşriklerin çocukları hakkında imamımız sükut etmiştir.
• Sihir vâkidir.
• Göz değmesi de caizdir (haktır).
• Müctehid bazen isabet eder bazen hata eder.
• İçtihadında isabet ederse iki sevap alır, hataları da afvolunur (bir sevap alır).
• Kur’an-ı Kerim’deki nassların mümkün olduğu kadar zahirine hamdolunması vaciptir.
• Ümmetten hiçbirisine Cennetle şehadet etmeyiz. Yalnız Rasûlullah’ın (s.a.v.) şehadet ettikleri Aşere-i Mübeşşere müstesna. Onlar da şunlardır: Ebu Bekr, Ömer, Osman, Ali, Talha, Zübeyr, Sa’d, Said, Abdurrahman b, Avf, Ebu Ubeyde b. El- Cerrah rıdvanullahi Teala aleyhim ecmaîn.
• Deccâlin çıkması haktır.
• İsa’nın (a.s.) semadan nüzûlü haktır.
• Dâbbetü’-arz’ın hurûcu haktır.
• Kahine, müneccime, arrâfa gidip bir şey sormak caiz değildir. Fal bakıcılar da buna dahildir.
• Bunların söylediklerine inanmak da caiz değildir.
• Cemaat hak ve sevaptır, rahmettir. Ayrılık azaptır.
• Allah Teala indinde makbul din İslâm dinidir.

• Önceki
• Sonraki