“Leyse fi’l-imkâni eb’deu mimmâ kâne”
Halis ECE tarafından yazıldı.Selamun Aleyküm Halis hocam. Efendim İmam-ı Gazali Hazretlerinin "Daire-i imkânda bu mükevvenattan daha bedî' daha güzel yoktur." sözünün ne anlama geldiğini ile ilgili olarak kısa da olsa bir malumat verebilirseniz çok memnun olurum. Bir miktar araştırma yapsam da kısıtlı kaynaklarımla uygun bir açıklamaya vakıf olamadım bu nedenle sizlere sorma gereği hissetim. Şimdiden teşekkür ederim. Allah-u Teala tez zamanda sizlere şifa versin. D.Baş
*******
Ve aleyküm selam kardeşim;
Evet, Hüccetü’l-İslâm İmam Gazalî (rh.), imkân dairesindeki mevcudatın-mahlûkatın bu güzelliğini öyle ifade etmiş:
“Leyse fi’l-imkâni eb’deu mimmâ kâne” demiş.
Yani mümkinat içinde (imkân dairesinde) kâinattan daha güzeli yoktur. Eğer olsa idi, Mevlâmız bunu değil onu yaratırdı! Binaenaleyh bütün mevcudattan-mahlûkatten-yaratıkların tamamından daha iyisinin olabileceğini düşünmek abestir, bunun mülahazası bile söz konusu olamaz. Bu sözle kastımız, hâşâ, Cenab-ı Hakk’ın kudretini sınırlamak değildir, zira Onun kudreti sonsuzdur.
Ancak bu noktada dikkat edilmesi gereken husus, “imkân dairesi” kavramıdır. Bu kavram, Allah Teala’nın kudretine değil, söz konusu edilen hususların kabiliyetlerine dairdir. Yani, bu kâinattan daha güzel bir varlık âleminin olmaması, Allah’ın takdir ettiği ve değişmez sünneti-kanunu olan mahlukların / yaratılmışların mevcut kabiliyetlerinin artık fazlasına müsait olmaması manasına gelir. Yoksa Allah’ın kudreti elbette ki sınırsızdır.
Mesela bunun gibi, “Arabî lisanla inzâl olunan elimizdeki Kur’an’dan daha güzel bir kitabın olması mümkün değildir” dediğimizde, “Allah Teala, bu lisana bahşettiği fesâhat-belâğat güzelliğinin üstünlüğü ile, mevcut Kur’an’daki belâğatten daha güzelini göndermemiştir” manasını kastederiz. Yoksa, Rabbimizin (c.c.) kudret ve kelâm sıfatlarını tahdit etmiş olmayız. Zira O, zatıyla-sıfatıyla-esmâ ve ef’âliyle ezelî ve ebedîdir, sonsuzdur.
Hâsılı, topyekûn mükevvenat ve içindeki bütün varlıklar kendi üzerlerine düşen vazifeyi en iyi şekilde yapacak bir fıtrata / hikata / yaratılışa sahiptir. Ondan güzeli olamaz. Bu canlılar için de böyledir, nebâtât için de câmidat için de aynıdır. Aksi düşünülemez!