Mirasa mâni olan haller
Halis ECE tarafından yazıldı.Müslüman bir baba Hıristiyan olan evladına miras vermek zorunda mıdır? İsim mahfuz
*******
Sorunuzun kısa cevabı:
- Hayır, Müslüman bir baba gayrimüslim çocuğuna miras vermek zorunda değildir. Zira filasıl din ayrılığı mirasçı olmaya mânidir.
***
A ç ı k l a m a
Mirasın, mirasçıya geçebilmesi için üç şartın bulunması gerekir. Bunları maddeler halinde şöyle sıralayabiliriz:
a) Miras bırakanın ölmesi…
b) Miras bırakanın ölümü sırasında mirasçının hayatta olması...
c) Miras engelinin bulunmaması gerekir.
Mirasa mâni olan hallerden birisi bulunursa, mirasçı terekeden bir şey alamaz.
Miras engelleri yani mirasa mâni olan haller şunlardır:
1- Miras bırakanını öldürmek: Bu prensip, bir an önce, mirasa konmak için mûrisini öldürmeyi düşünecek olan mirasçıları böyle bir kötü düşünceden arındırmak için konulmuştur. Hangi çeşit öldürmelerin miras engeli sayılacağı konusunda görüş ayrılığı vardır. Hadis-i şerifte, "Katil mirasçı olamaz" [Ebû Dâvud, Sünen, Diyât,18; Tirmizî, Ferâiz, 17; Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 49] buyurulur.
Hanefilere göre, kısas veya keffâret cezasını gerektiren öldürme çeşitleri miras engeli olur. Kasten öldürme, kasta benzer şekilde öldürme ve yanlışlıkla öldürme bu mahiyettedir. [Bkz. es-Serahsî, el-Mebsut, XXVI, 59 vd.; el-Kasânî, Bedâyiu's Saneyi ; VII, 234, 254; M. Cevat Akşit, İslam Ceza Hukuku ve İnsani Esasları, 55, 56]
2- Din ayrılığı: Her iki taraf için de miras engelidir. Bir Müslüman bir gayrimüslime ve bir gayrimüslim de Müslümana mirasçı olamaz. Hadis-i şerifte şöyle buyrulur:
“Müslüman kâfire, kâfir de Müslümana mirasçı olamaz.” [Buhâri, Sahih, Hacc, II, Meğâzî, 48, Ferâiz, 26; Müslim, Sahih, Ferâiz, l; Ebu Davud, Sünen, Ferâiz, 10; Tirmizi; Sünen, Ferâiz, 15]
Bu vaziyete göre, Müslüman bir erkekle gayrimüslim olan karısı arasında mirasçılık cereyan etmeyeceği gibi, bunlardan doğan çocuklar da babaya tabi olarak Müslüman sayılacaklarından onlarla gayrimüslim olan anneleri arasında da mirasçılık söz konusu olmaz. Çoğunluğun görüşü budur.
Diğer yandan ashab-ı kiramdan Muaz b. Cebel ve Muaviye ile tâbiînden Mesrûk b. el-Ecdâ', Saîd b. el-Müseyyeb, İbrahim en-Nahaî (r.anhum) gibi bazı müctehitler aksi görüştedir. Bunlar, "Müslüman kâfirlerden miras alır, fakat kâfir Müslümandan miras alamaz" esasını benimsemişlerdir. Dayandıkları delil bazı hadislerdir. Rasûl-i Ekrem (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İslâm arttırır, eksiltmez" [Ebû Dâvud, Sünen, Ferâiz,10, Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 230, 236] "İslâm yücedir, onun üzerine yücelinmez" [Buhârî, Sahih, Cenâiz, 79]
Sahabe devrinde görülen şu uygulama da bu ikinci görüşü desteklemektedir. Bir Yahudi ölünce, biri Yahudi, diğeri Müslüman iki oğlu kalmıştı. Yahudi olan oğul yukarıdaki ilk prensibe göre bütün mirası almıştı. Bunun üzerine, Müslüman olan oğul mahkemeye müracaat edip hak istedi. Davaya bakan Muaz b. Cebel (r.a) Müslümanı da Yahudi olan babasına mirasçı yaptı. [el-Asqalânî, Bülûğu'l-Merâm, terc. ve Şerh A. Davudoğlu, İstanbul 1967, III, 206] Ancak ekseri fakihler (çoğunluk ulemâ), yukarıda verdiğimiz ilk hadisi bu mevzuyu düzenleyen ana delil saymış, “İslâm arttırır, eksiltmez” gibi hadisleri ise doğrudan mirasla irtibatlı / bağlantılı görmemişlerdir.
Gayrimüslimler tek millet sayıldıkları için, onların kendi aralarında miras cereyan eder.
3- Teb'alık ayrılığı: Müslümanlar hangi ülkede yaşarsa yaşasın, biribirlerine mirasçı olurlar. Kısaca devlet, sınır ayrılıkları miras engeli meydana getirmez; belki, mirasların intikali, ikili anlaşmaların yapılmaması veya sonradan olması sebebiyle gecikebilir. Sınır ayrılığı gayrimüslimlerin kendi aralarında ise bir miras engelidir.
4- Kölelik: Köle efendisine veya nesep hısımlarına mirasçı olamaz. Çünkü köle özel mülk edinemediği gibi, eğer miras kapısı açılırsa, köleye gelecek miras malları, kendiliğinden efendisine geçer, bu da haksız mülk edinmeye yol açar. Ancak köleye, kendini satın almak üzere kazanç sağlama izni verilmişse, bu, meselenin istisnasını teşkil eder. [Bkz. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslâm Hukuku, İstanbul, 1983, 419 vd.; “Ashâbu'l-Ferâiz”, “Asabe”, “Miras” ve “Zevî'l-Erhâm” maddeleri]
Daha detaylı bilgi için bkz. http://www.halisece.com/sorulara-cevaplar/521-feraiz.html