selamün aleyküm hocam; müslüman bir kadının kocasından izinsiz mevlid, hatim, sünnet yada buna benzer merasimlere, dini sohbetlere katılmak için dışarı çıkması caiz midir?

Soru: Burçin tarafından yazıldı. Kategori: Soru - Cevap

*******

Ve aleyküm selam kardeşim;

Erkek, hanımının dışarı çıkmasına izin vermediğinde, hanımını kendisinin eğitmesi, onun tâlim ve terbiyesini üstlenmesi, ziyaret için babasının evine de götürmesi gerekir. Bunlar kadının hakkıdır. Koca bu haklara engel olamaz. Ama bu hakları mümkün mertebe aile içinde huzursuzluk çıkarmadan kullanmaya çalışmak gerekir.

Kadın kocasından izinsiz bir yere gitmemeli, gitmek zarureti hâsıl olduğunda onu haberdar ederek rızasını/olurunu almalıdır. Aynı zamanda gittiği yerden geç kalmayıp evine erken dönmelidir.

Kadınların zaruri ihtiyaçlarını dışarıdan temin etmeleri ve gereken meşrû yerlere gitmeleri için evlerinden çıkmaya hak ve salâhiyeti vardır. Fakat bu hakların bazıları hariç, diğerlerinden kocasının izin ve rızasının olması şarttır.

Cenab-ı Hak Kur'ân-ı Kerim'inde buyuruyor ki:

“(Ey Peygamberin hanımları, dolayısıyla bütün mü'minlerin hanımları!) Vakarınızla evlerinizde durun. Evvelki câhiliyet (devri kadınlarının dışarı) çıkışı gibi süslenip çıkmayın. (Cahiliyye âdetinde olduğu gibi açılıp saçılmayın, çarşıda-pazarda kırıla döküle, süslerinizi göstere göstere yürümeyin.) [Ahzâb suresi, 33]

Bir hadis-i şeriflerinde Rasûl-i Zîşân Efendimiz (s.a.v.),

“(Ey kadınlar), ihtiyaçlarınızı (karşılayan olmadığı zaman, hâcetinizi) temin için (evlerinizden) dışarıya çıkmanıza (Allahu Teâla tarafından) izin verilmiştir.” buyurmuşlardır. [Bkz. Mansûr Ali Nâsıf, et-Tâcu'l-Câmiu li’l-Usûl fî Ehâdîsi’r-Rasûl s.a.v., 2, 934, Buharî ve Müslim]

Bu âyet-i kerime ve hadis-i şerif mucebince, Müslüman kadının maddî ve manevî ihtiyaçlarını karşılayacak mahremi olan bir kimse olmaması veya bunların alâkasızlığı halinde, kadın elbetteki edep ve tesettür dâhilinde meşrû imkânlarla evinden çıkarak ihtiyaçlarını temin edebilir. Kocası bulunan kadın ise, beyi’nden izinsiz evinden çıkmaz ve bir tarafa gidemez.

Bir kadının kocasından izinsiz bir yere gitmesi, izinli de olsa gittiği yerden geç gelmesi erkeğine sıkıntı ve nefret verir. Bu işin birkaç defası koca tarafından muaf tutulursa da çok kere af edilmeyerek geçimsizliğe yol açar. Hele koca tarafından ihtar edildiği hâlde kadının dinlemeyerek gitmesi, kocasına karşı saygısızlık ve itaatsizliğinden dolayı da gerçekten huzursuzluğa sebep olur. Böyle olan kadınlar hakkında Fahr-i Âlem Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuşlardır:

“Hangi kadın, kocasının izni olmaksızın evinden çıkarsa, evine dönünceye yahut kocası kendisinden râzı oluncaya kadar Allahu Teâlâ'nın gadabı içinde kalmış olur.” [Hatîb-i Bağdâdî; es-Seyyid Ahmed el-Hâşimî, Muhtâru’l-Ehâdîsi’n-Nebeviyye, Eser Kitabevi, İstanbul, 1964, Hadis no: 405 ]

Ve yine erkeğin karısı üzerindeki hakkının ne olduğunun sorulması üzerine Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:

“Kocanın karısı üzerindeki hakkı; kocasından izinsiz evden çıkmamasıdır. Eğer çıkarsa, kocası zâlim ve âsi bir kimse olsa dahi, eve dönünceye yahut tevbe edinceye kadar Allahu Teâla, Rûhu’l-emîn, rahmet melekleri, azap melekleri ona lânet ederler.” [Bkz. Beyhakî, Sünenü’l-Kübrâ; Ebû Yûsuf, el-Âsâr]

Hacı Mehmed Zihni Efendi merhum Nimet-i İslâm’da, "Bir kadın kocasından izinsiz yabancıları ziyarete, düğün ve derneklere gidemez, hatta ziyaret gününün haricinde ebeveyninin bile velîmesine (ziyafet merasimine-davetine) kocasından izinsiz gidemez. Kadın ebe veya gâsile (ölü yıkayıcı) olsa, bu hizmetler için velev ki para almaması lazım gelse dahi kocasından izinsiz gidemez." diye zikredilmiştir.

İşte onun için her kadın idrâk ve anlayış gösterip, bu hususlara çok dikkat ve riayet etmelidir.

Kadının izinsiz dışarı çıkabileceği durumlar

Kadın şu hususlarda kocasının rızasını almak mecburiyetinde değildir:

1. Bir kadın yanında mahremlerinden biri; mesela oğlu, oğlan kardeşi bulunmak şartiyle, kocası razı olmasa bile hac farizasını eda için sefere azimet edebilir. Çünkü koca hakkı, farz-ı ayn üzerine tekaddüm edemez (onun önüne geçemez).

2. Bir kadın, babası müzmin/kronik veya maraz-ı mevt/ölüm hastalığı ile ağır hasta olup da bakacak kimsesi bulunmadığı takdirde, kocasının izni olmasa bile gidip bakabilir. Velev ki babası gayr-i müslim olsun. Şu kadar var ki, gaybûbeti müddetinde (yokluğunda) nafakası kocası üzerine lâzım gelmez. [Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-i İsamiyye ve Istılâhat-ı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1967, 2, 147]

3. Bir kadın hâcete mebni (ihtiyacı sebebiyle lazım olan bilgileri) meseleleri öğrenmek için, kocası tâlim edemediği (öğretemediği) takdirde, ilim meclisine tesettür dâhilinde gidebilir. [Mehmed Zihnî Efendi, a.g.e.; Ayrıca bkz. Osman Karabulut, İslam’da Evlilik ve Mahremiyetleri, s. 298-300]

***

Aşağıya “Kadın, Cami ve Özgürlük” başlıklı bir makaleden naklettiğimiz bölümleri de mutlaka okumanızı tavsiye ederiz:

“…Kadın ve Ev

Kadının özgür olmasını savunan ve bu savunma ile zımnen de olsa İslam geleneğinde kadının tutsak olduğunu iddia eden modernistler, evini sadece ibâte için kullanan bir kadın modeli önermişlerdir. Bu yüzden fitne olacak durumlarda kadının camide ibadet etmesinin kerahetine işaret eden içtihatları dini ve akli temelden yoksun ve yanlı değerlendirmeler olarak nitelemişlerdir. [Bkz: Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Hazm, el-Muhallâ, Kahire 1969, V, 55; Şemseddin es-Serahsî, el-Mebsud, Beyrut, 1982, II, 20-25; Abdulkerim Zeydan, el-Mufassal fî Ahkâmi’l-Mer’e, Beyrut, 2000, I, 268-269]

Kadın ve Cami

Kadının cami merkezli bir ibadet hayatının olması gerektiğini savunanlar, Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) ve Raşit Halifeler döneminde cami ile iç içe olan kadının, Emeviler döneminden itibaren cami ile münasebetinin giderek zayıfladığını, cinsiyet eşitliği prensibinden uzaklaşılarak sosyal, siyasal, ekonomik ve dini hayattaki konumlarının tekrar sorun haline getirildiğini iddia etmektedirler. [Dikkat: Fıkhın kolaylaştırılmasını talep edenlerin açılımları hep bu şekilde başlar. Allah Resulü’nün kolaylaştırdığı dinin sahabe tarafından bir parça zorlaştırıldığı, tabiunun da dini sahabeden daha zor hale getirdiği ve bu durumun günümüze kadar artarak devem ettiği iddia edilir. İddianın vakıaya aykırı olduğunun en önemli göstergesi hadislerin fıkıh kitaplarında yer alan hükümlere kaynaklık etmesidir.]

Bu iddia şu cihetle tarihi gerçeklerle çelişmektedir: Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) Medine’de mescidini inşa edince ona yakın olmak isteyen sahabe evlerini mescidin çevresine kurmuştu. Evlerin kapıları da mescide açılmakta idi. [Bkz. Ebu Davûd, Sünen, Tahare, 93] Bu yüzden erkekler gibi kadınlar da her ne amaçla olursa olsun evlerinden çıktıklarında öncelikle mescide uğramak zorunda idiler. Bu durum kadınların mescit ortamında daha fazla bulunmalarını temin etti. Kadınların ibadetlerini camilerde yapması gerektiğini savunanların delil olarak ileri sürdüğü “bir kadın sahabinin namazda Allah Resulü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) ağzından ‘Kâf Suresi’ni ezberleyecek kadar camide yer alması” meselesi de Medine’deki bu ilk yerleşim şartları çerçevesinde gerçekleşmişti.

Medine döneminin ilerleyen yıllarında mescitle sosyal hayatın münasebeti değişince evlerin mescide bakan kapıları bizzat Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem)’nün emriyle kapatılmıştır. Böylece kadınların cami ortamında yer almaları, yeni düzenleme ile sınırlandırılmıştır. Fakat Hz. Ömer (radiyallahu anh) devrinde teravih namazları cemaatle kılınmaya başlayınca halife erkeler için ayrı, kadınlar için de ayrı mekanda farklı imam görevlendirerek onların daha geniş katılımla cemaatle namaz kılmalarına imkan hazırlamıştır. Hz. Ömer’in bu uygulamasında Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’in kadınlar için camiyi ibadetten daha çok eğitim için kullanması başlıca etken olmuştur.

Nitekim Ebû Said el-Hudrî’den gelen şu hadis-i şerif bu hususu açıklamaktadır: “(Bir gün) Kadınlar ‘Ey Allah’ın Resûlü, erkeklerden bize meydan kalmıyor /galebenâ aleyke’r-ricâl, bize özel bir gün ayırır mısın?’ dediler. Rasûlüllah onlara bir gün belirledi. Kadınlar o günde Rasûlüllah’ın huzuruna gelir, O da onlara sohbet ederdi.” [Buharî, Sahih,  İlim, 36] Kadınların Allah Resulü’ne (sallallahu aleyhi ve sellem) gelip “erkeklerden bize meydan kalmıyor/galebenâ aleyke’r-ricâl, bize özel bir gün ayırır mısın?” demelerinden, ‘erkekler her gün camiye devam ediyor, ilim öğreniyor ve dini meseleleri dinliyorlar. Biz kadınlar zayıfız, onlarla boy ölçüşemeyiz.’ [Aynî, Umdetü’l-Qârî, Beyrut, 2001, II, 202] gibi bir anlam çıkmaktadır. Allah Resulü’nün bu uygulaması kadınların mescidi genelde ilim tahsil etmek için kullandıklarını bildirdiği gibi beş vakit dâhil diğer namazlar için sıklıkla camiye çıktıkları iddiası ile de çelişmektedir.

Kadın sahabilerin cemaate çıkmaları ile alakalı Tahavî şunları söylemektedir: “Kadınların namazgâha gitmeleri İslam’ın ilk yıllarındadır. Bundan gaye ise, düşman nazarında Müslümanları çok göstermektir.” [Aynî, a.g.e., III, 404] Allah Resulü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) camiye girmelerinin helal olmadığını söylediği hayızlı kadınların bayram sabahı namazgaha çıkıp arkada durmalarını teşvik etmesi de, bu “çok görünme” fikrini desteklemektedir. İlerleyen yıllarda Müslümanların kemiyet itibarıyla büyük kalabalıklara tekabül etmeleri kadınların cemaate iştiraklerinin gerekçesini ortadan kaldırmıştır.

Ayrıca kadınların mescidi amacı dışında kullanmaları da cemaatten geri kalmalarında etkili olmuştur. Konu ile ilgili Hz. Âişe şöyle demektedir: “Eğer Resülüllah (sallallahu aleyhi ve sellem) kadınların (kendisinden sonra) mescitlerde neler ihdas edeceklerini bilseydi, İsrailoğulları’nın kadınları gibi, o da onların mescitlere girmelerini yasaklardı.” [Buharî, Sahih, Ezan, 163]

Kadınlar Kapısı

Mescid-i Nebevi’nin başlangıçta kapılarından hiçbiri kadınlara tahsis edilmemişti. Camiye giden kadınların sayısında artış olunca Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem); “Şu kapıyı kadınlara tahsis etseydik.” [Ebû Davûd, Sünen, Salât, 16] buyurmuştur. Allah Resulü’nün bu ifadesi delalet cihetiyle tahsis içermektedir. Nitekim ifadeden kapının kadınlara tahsis edilmesi gerektiğini anlayan Abdullah b. Ömer (radiyallahu anhuma) Efendimiz’in -kıblenin Kâbe’ye çevrilmesinden sonra- Beyt-i Makdis yönüne açtırdığı bu kapıdan ölünceye kadar içeri girmemiştir. Eğer diğer sahabiler girdilerse bu ya namaz vakitleri dışındadır ya da onlar Allah Resulü’nden bu konudaki yasaklayıcı hükmü işitmemişlerdir. [Mahmud Muhammed Hattab es-Sübki, el-Menhelü’l-Azbü’lMevrûd, Beyrut, ty., IV, 72. Yani böyle bir tahsisten haberdar değillerdir.] Daha sonra Hz. Ömer (radiyallahu anh) Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) tarafından kadınlara tahsis edilen bu kapıdan erkeklerin girmesini bütünüyle yasaklamıştır. [Bkz. Ebû Davûd, Salât 17]

Hayır Nerede?

Müslüman kadının cami merkezli bir ibadet hayatı olması gerektiğini savunanlar, kadınların ibadet etmeleri için evlerinin camilerden daha hayırlı olduğu görüşünün bir temenni ya da konu ile ilgili hadislerin yorum farklılığından kaynaklandığını, bazı rivayetlerin kadınlar aleyhine yorumlandığını [Bkz: Karen Armstrong, a.g.e., s. 211–212] dolayısıyla da kadınların camiye mesafeli durmalarını temin eden anlayışın dinî ve aklî temelden mahrum [Bkz: Ignaz Goldziher, “İslâm’da Eğitim”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 7, Ankara, 1988, s. 90.] olduğunu ileri sürmektedirler. Evin camiden daha hayırlı olduğunu tasrih eden Ümmü Humeyd hadisinin ise o sahabinin ailevi sorunlarına matuf olduğunu bu yüzden genelleme ifade etmeyeceğini iddia etmektedirler.

Gerçek şu ki kadınlar için evlerin mescitlerden daha hayırlı olduğunu bildiren hadisler yoruma ihtiyaç duyulmayacak derecede açıktır. Bu durum, Allah Resulü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) eşleri başta olmak üzere diğer bütün kadın sahabiler tarafından da böyle anlaşılmıştır. Nitekim Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’in eşleri, cemaatle kılınan namazın ferdi olana nisbetle 27 derece daha faziletli olduğunu bilmelerine rağmen namazlarını mescit yerine, mescide bitişik olan evlerinde eda etmişlerdir. [Bkz. Zeydan, a.g.e., I, 212]

Ümmü Humeyd hadisi de iddia edilenin aksine genelleme ifade etmektedir. Kadınların ibadetlerini nerede yapmalarının daha faziletli olduğunu bildiren ilgili hadis şu şekildedir: “Odalarınızda kıldığınız namaz, salonlarınızdakinden, salonlarınızda kıldığınız binalarınızdakinden, binalarınızda kıldığınız da cemaatle kıldığınız namazdan daha faziletlidir.” [Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Esîr, Üsdu’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahabe, Beyrut, 1994, VII, 311] Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem), Ümmü Humeyd’e “Selâtuki/senin namazın” şeklinde değil de “salatükünne/siz kadınların namazı” diye hitap etmiştir. Konu ile alakalı bir başka rivayet ise şu şekildedir: Ümmü Humeyd, Allah Resulü’ne gelip, Onunla birlikte namaz kılmayı arzuladığını söyler. Bunun üzerine Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) kendisini anlayışla karşıladığını fakat –ona- odasında kılacağı namazın salondakinden, salondakinin binadakinden, binadakinin aile mescidinden, aile mescidindekinin de Peygamber mescidindekinden daha hayırlı olacağını söylemiştir. [İbn Abdilberr, el-İstîâb fî Esmai’l-Ashab, Beyrut, 2002, II, 580] Ümmü Humeyd’le alakalı bu rivayette de ailevi bir nedene işaret eden herhangi bir unsur mevcut değildir. Konu ile alakalı el-İsabe’deki rivayette ise Ümmü Humeyd bütün kadınlar olarak serzenişte bulunmuş ve “Ey Allah’ın Resulü eşlerimiz seninle birlikte namaz kılmamıza engel oluyorlar.” deyince Hz. Peygamber bütün Müslüman kadınlara hitaben, iç odalarda kılınan namazın diğer bütün mekânlardan daha faziletli olduğunu bildirmiştir. [Hadis metni için bkz. İbn Hacer, el-İsabe fî Temyizi’s-Sahabe, Beyrut, 1995, VIII, 383; Konu ile ilgili hadisler için bkz. Ebû Davud, Salat 53; Tirmizî, Reza’ 18; Ahmed, Müsned, II, 297-301, VI, 371]

Kadın, Cami ve İrşat

Asr-ı saadet ve sonrası dönemlerde kadın, -iddiaların aksine- ihtiyaç hissetmesi durumunda cami ortamında yer almış, gerek çocukluk gerekse de yetişkinlik döneminde irşat hizmetlerinden faydalanmıştır. “Eşleriniz camiye çıkmak için sizden izin istediklerinde onlara engel olmayınız.” hadisi de bunda etkili olmuştur. Fakat tarihin hiçbir döneminde kadın, erkek gibi cami merkezli bir irşat ya da ibadet içerisinde yer almamıştır.

Burada göz ardı edilen bir husus var ki, o da Allah Resulü’nün “kadının camiye çıkmak için eş ya da velisinden izin alması” gerektiğini belirtmesidir. Kadının, camiye çıkmasının izne tabi olmasının zımnında daimi ibadet yerinin evi olduğu gerçeği de vardır. Bunun içindir ki eş ya da veli cami ortamının kadın için müsait olmadığı kanaatine sahipse ona izin vermeyebilir. [Zeydan, a.g.e., I, 214; Makalenin tamamı için bkz.: http://www.haceganmedreseleri.com/kadin-cami-ve-ozgurluk/]

• Önceki
• Sonraki