Musa isminin sonundaki "ye" harfi
Halis ECE tarafından yazıldı.Selamün aleyküm. Değerli hocam, Arapça bazı isimlerin sonundaki "ye" harflerini, gramer olarak nasıl açıklayabiliriz? Mesela Musa, Kübra, Büşra isimlerinin sonundaki "ye" harfleri okunmadığı halde neden yazılır? Teşekkürler.
*******
Ve aleyküm selam.
“Mûsâ” lûgaten, ustura gibi kıl yolunacak / kazınacak alet demektir. Cem’î “mevâsî” gelir. Kelimeye müennes diyenler olduğu gibi müzekker olduğunu söyleyenler de vardır. Her iki halde de kullanılmakla birlikte Musa aleyhisselama isim olduğuna göre, müzekker olma ihtimali daha kuvvetlidir. [Bkz. Ahterî-i Kebîr, ilgili md.]
Mûsâ kelimesi asıl itibariyle İbrânice’dir, Arapça’ya oradan girmiştir. Dolayısiyle ilm-i sarf (gramer) tabiriyle ifade etmek gerekirse, “ucme”dir ve gayr-i munsariftir. Önceki geldiği lisanda alem yani isim olduğu gibi, Arapça’da da alem olarak müstâmeldir. Sonundaki yâ harfi de okunmuyor değil, okunuyor; kelimenin ahirinde elif-i maksure olarak bir nevi harf-i med vazifesi görüyor.
Fahreddîn-i Râzî (rh.) hazretleri tefsirinde, bu isimle alakalı olarak şu açıklamalarda bulunmaktadır:
“Mûsâ” kelimesi aslen, İbrânîce olan iki kelimeden mürekkep bir isimdir. Su manasına gelen “mû” ve ağaç anlamına gelen “sâ” kelimesinin birleşmesinden teşekkül etmiştir. O, bu isimle isimlendirilmiştir. Çünkü annesi onu Firavun’un öldürülmesinden korktuğu zaman bir sandukaya koymuş ve denize atmıştı. Sonra denizin dalgaları, Firavun’un sarayı yanındaki ağaçların arasına sokuncaya kadar sürüklemişti. Firavun’un hanımı Asiye (r.anha) validemiznin câriyeleri yıkanmak için dışarı çıktıklarında sandukayı bulup onu almışlar ve ona, onu buldukları yere göre isim vermişlerdi. Bulunduğu mekân ise, sulu ve ağaçlık bir yer idi. [Mefâtîhu’l-Ğayb (Tefsir-i Kebir), 2, 538]
Kübrâ ve Büşrâ isimlerine gelince...
Bunlar her ikisi de aslen Arapçadır. İsm-i tafdîl müfred müennes sîgası üzeredirler. Sonlarındaki yâ harfi de gene Mûsâ’daki gibi elif-i maksure olarak harf-i med vazifesi görmekte, dolasiyle yazıldığı gibi okunmaktadır da... Kübrâ kelime olarak, daha büyük olan demektir ki, “ekber”in müennesidir. Büşrâ ise, müjde ve sevinçli haber manalarınadır.