hocam selam aleyküm okumuş  olduğum açıköğretim ilahiyat hadis usulu kitabında terğib ve't-terhib kitabı ile alakalı ruviye diye başlayan hadislerin ,zayıf , çok zayıf ve hatta mevzu hadisler olabilebileceğini yazmıştır. mevzu hadis ise uydurma hadis diye bilinmektedir.bizler ise hocalarımızdan hafız münziri hazretlerinden bu hadisi şerifleri devamlı dinlemekteyiz. bahse konu kitabın sıhhat durumu nasıldır teşekkür ederim. fatih

*******

Ve aleyküm selam kardeşim;

Evet, malumunuz usûl-i tefsir, usûl-i fıkıh gibi, usûl-i hadis diye de bir ilim dalı vardır ve bunun da kendine hâs kıstasları mevcuttur. Hadis âlimleri bu kıstaslara / ölçülere binaen hadisler hakkında mütevater, meşhur, âhâd, zayıf, mevzu… gibi farklı kavramlar ortaya koymaktadırlar. Şer’î bir hüküm istinbatı için de, bilindiği üzere hadiste mütevater ve meşhur olma hususiyetleri aranmaktadır. Müçtehitlerce diğerleriyle hüküm istinbat edilmese de, lakin onlarla da amel edilmekte, edilebilmektedir.

Ancak bu mevzuda bir başka cihet de, hadis kriterlerince sahih hadis sınıfına sokulmayan ve mevzu / uydurma denilenlerin bâtın âlimlerince sahih kabul edildiklerini görmemizdir. O bakımdan bu sahada her denilene kulak asmamak gerekir. Hâfız Münzirî olsun, İmam Gazalî olsun, hatta daha niceleri (rahımehumullah) onların nazarında öyledir. Söz konusu güruhtan bazıları meseleyi sadece kuru zahirî ilim perspektifinden değerlendirdiği için, bazıları da maksatlı olarak bu yönde hareket etmektedirler.

Kezâ hadis mevzuunda bir başka ölçü de şudur: Hadis, lafzı bakımından ayniyle Rasûlullah Efendimizin (s.a.v.)  sözü olmayabilir, ama mana yönüyle doğrudur, hadistir. Bunları da nazar-ı itibara almamız gerekir.

Sana tavsiyem; bu sahada bir tez hazırla ve neyin ne olduğunu daha yakından görmeye çalış.

*****

et-Terğîb ve't-Terhîb nasıl ve hangi usûle göre hazırlanmış bir hadis kitabıdır

et-Terğîb ve't-Terhîb kitabı, hadisleri cem’ çalışmalarından Cevâmiu’l-âmme sınıfana dahil eserlerdendir.

Hadis sahasında Cevâmi'u'l-âmme (umumî cem’ kitapları ki; bunlar, Sahîheyn ve Kütüb-i Sitte'nin dışına çıkarak başka eserleri de birleştirmeyi gâye edinen çalışmalar) tasnifine dâhil edebileceğimiz bir kısım te'lîf çalışmaları... Bu eserler, iyi amellere teşvîk edip kötü amellerden sakındıran / korkutan / nehyeden, caydıran hadîsleri, muhtelif kaynaklardan seçerek cem’eden / bir araya getiren kitaplardır. Bunların en meşhuru Abdül'-Azîm İbnu Abdi'l-Kavî el-Münzirî'nin (v. 656/1258) sadedinde olduğumuz Kitâbu't-Tergîb ve't-Terhîb isimli güzel eseridir.

Eser, fıkıh bâblarına göre tanzîm edilmiştir. Her bâbta önce terhîb hadîslerini, arkadan tergîb hadîslerini kaydeder. Hadîslerin kaynağını ve gereğinde sıhhat durumlarını da beyân eder. Mustafa Muhammed Ammâre'nin talikâtı ile tabedilmiştir. [Mısır, 1968]

Cevâmi'u'l-Âmme de denen umumî cem’ kitapları; yukarıda da belirttiğimiz gibi Sahîheyn ve Kütüb-i Sitte'nin dışına çıkarak başka eserleri de birleştirmeyi gâye edinen eserlerdir: Bu gruba dahil diğer bazı hadis kitaplarını da şöyle sıralayabiliriz: Mesâbîhu's-Sünne, Cem'u’l-Cevâmi’, Câmi'u'l-Mesânîdi ve'l-Elkâb, Câmi'u'l-Mesânîd ve's-Süneni'l-Hâdî Li-Akvâmi Sünen ve benzerleri…

Bunlardan en eskisi Mesâbîhu's-Sünne'dir, Hüseyin İbnu Mes'ûd el-Begavî (516/1122) te'lîf etmiştir. Sıhâh ve hısân hadîslerden 4484 adedini cem’eder. Bunlar günlük hayatta sıkça temas edilen meselelerle ilgilidir. Sıhâh tabiriyle Sahîhayn hadîslerini, hısân tabiriyle de Ebu Dâvud, Tirmizî gibi, diğer mûteber kitapların hadîslerini kasteder. Eserde zayıf ve garîb olanlar belirtilir, münker ve mevzu olanlara hiç yer verilmez.

Ulema bu esere, güvenilir oluşu ve bir de günlük ihtiyaca cevap vermesi sebebiyle, fazlaca alaka göstermiş, çeşitli şerhlerini yapmıştır. Muhammed İbnu Abdillah el-Hatîb et-Tebrizî (v. 737/1336'dan sonra) de tehzîb ederek ilâvelerde bulunmuştur. Ayrıca hadîsi rivayet eden sahâbiyi, hadîsin alındığı kitabı belirtmiştir. Bu yeni eserin adı Mişkâtu'l-Mesâbîh'dir. Muhtelif şerhleri vardır. En meşhur şerhi Aliyyü'l-Karî'nin Mirkâtu'l-Mesâbîh Şerhu Mistâki'l-Mesâbîh'dir ve matbudur.

Câmi'u'l-Mesânîd ve'l-Elkâb'ı, Ebu'l-Ferec Abdurrahmân İbnu Ali el-Cevzî (597/1200) te'lif etmiş, bunda sahîheyn, el-Müsned ve Tirmizî'yi cem’etmiştir.

Câmi'u'l-Mesânid ve's-Sünen'il-Hâdî li-Akvâmi's-Sünen’i İsmâil İbnu Ömer el-Veşî (774/1372) te'lif etmiştir. İbnu Kesîr diye de meşhur olan müellif bu eserinde Kütüb-ü Sitte, Ahmed İbnu Hanbel, Bezzâr ve Ebu Ya'lâ'nın (rh.) "Müsned"lerini ve Teberânî'nin el-Mu'cemu'l-Kebîr'ini birleştirmiştir. 

• Önceki
• Sonraki