Selamun aleykum değerli Hocam. Şöyle bir görüş doğru mudur: "Misvakın asıl amacı ağız temizliği yapmaktır. O zamanın endüstriyel şartlarını göz önünde bulundurduğumuzda ağız temizliği misvakla yapılıyordu. Şimdi ise aynı işi diş fırçalarıyla da yapabilmekteyiz. Dolayısıyla esasen sünnet olan misvak kullanmak değil ağız temizliği ve bakımıdır. Bu yüzden aracı aletlere kutsaliyet etfetmek doğru değildir. Ha Efendimiz kullanmıştır, teşvik de etmiştir. Bu yüzden hörmeten kullanılabilir. Ama sünnettir denemez." Fi emanillah. Emre Karkar

*******

Ve aleyküm selam.

Tabii ki misvak kullanmaktan asıl gaye ağız temizliğidir, hatta sadece ağız da değil aynı zamanda diş temizliğidir. Kimse misvakı bir başka organını temizlemek maksadıyla kullanmıyor. Böyle saçma iddia olmaz. Sünnetler endstriyel gelişmelerle değişmez. Sünnetlerin, kıyamete kadar sünnet olma hükümleri sabittir. Hiç kimse, hiçbir endüstriyel gelişme sünnetleri kaldıramaz.

Rasûlüllah Efendimizin (s.a.v.) abdest veya namazla ilgili olmaksızın da misvak kullandığı, özellikle Kur'an-ı Kerim okumazdan önce de diş temizliğine dikkat ettikleri görülmektedir. Evet, misvak kullanılmasının ana gayesi ağız ve diş temizliğidir. Nitekim şu hadiste bu umumi maksada işaret edilir:

“Misvak kullanınız. Şüphesiz misvak ağız için temizleyicidir." [Buhâri, Sahih, Savm, 27; Nesai, Sünen, Tahâre, 4; İbn Mâce, Sünen, Tahâre, 7; Dârimi, Sünen, Vuzû,19] Rasûlullah Efendimizin (s.a.v.) gece misvağı yanında olmaksızın yatmadığı, sabah kalkar kalkmaz ilk işinin dişlerin temizlemek olduğu nakledilir. [Ebû Dâvud, Sünen, Tahâre, 30; Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 373; Dârimî, Sünen, Salât, 165] Bazı sahabiler, O'nun günde kaç defa dişlerini misvakladığını sayamadıklarını, söylemişlerdir. [Ahmed b. Hanbel, III, 445, 446]

Diğer yandan Rasûl-i Ekrem Efendimiz (s.a.v.), dişleri sararmış bir halde huzuruna çıkan bazı sahabilere şöyle buyurduğu bildirilir: "Hayret doğrusu! Nasıl oluyor da sararmış dişlerle dolaşıp duruyorsunuz. Dişlerinizi misvakla temizleyiniz." [Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 214]

Bütün bu hadislerden anlaşılar odur ki; bu noktada iki ayrı sünnet vardır. Bunlardan birincisi ağız temizliği, öbürü de bu ağız ve diş temizliğinin misvakla yapılması… Misvak kullanmadan başka yöntemlerle ağızlarını temizleyenler ilk sünneti işlemiş; misvak kullananlar ise hem ağız temizleme sünnetini, hem de bunu misvakla yapma sünnetini elde etmiş olurlar.  Hz. Âişe'den (r.anha) nakledildiğine göre, Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Misvak kullanarak kılınan namazın, misvaksız namaza üstünlüğü yetmiş kattır." [Ahmet b. Hanbel, Müsned, 6, 272] Başka bir meşhur hadiste, namazla birlikte diş temizliğine şöyle dikkat çekilir: "Eğer ümmetime ağır gelmeyecek olsaydı, onlara her namazda misvak kullanmalarını emrederdim." [Buhârî, Sahih, Cum'a, 8, Temennî, 9, Savm, 27; Müslim, Sahih, Tahâre, 42; Ebû Dâvud, Sünen, Tahâre, 25; Tirmizî, Sünen, Tahâre, 18; Nesai, Sünen, Tahâre, 6, Mevâkit, 20; İbn Mâce, Sünen, Tahâre, 7; Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 80, 120, II, 245, 250, 259, 287, 399, 400, 429, 433, 460, 509, 517, 531, IV,114, 116, V, 193, 410, VI, 325, 329]

Hâsılı, misvakla yaptığınız ağız ve diş temizliğinin aynısını hangi fırçalya yapabilirsiniz? Bunlar boş laflar! Hangi diş fırçasında misvaktaki özellikler / terkipler vardır? Bu sorunun cevabı için, yapılan araştırmalara kısa bir göz atmak herhalde yeterli olacaktır.

İslâm dini, Rabbimizin bize ne büyük lûtfudur ki, bir taraftan ağız ve diş temizliğimizi yapıp sıhhatimize faydalar temin ederken, öbür taraftan da Sünnet-i seniyyeye uyma sevabını bize kazandırıyor.

Kimseye fırça kullanma diyen yok. Bildiğimiz kadarıyla günümüzde diş fırçaları artık çoğunlukla plastik elyaftan yapılıyormuş, eskisi gibi domuz kılından değil. Domuz kılından yapıldığı zamanlarda, ulemânın ikazları vardı; haramdır, sakın kullanmayın, sonucu kansere kadar giden rahatsızlıklara sebep olabilir diye… Ama bugün -hamdolsun- genllikle o tehlike bari yok ortada... İsteyen kullanır. Ama şunu da unutmamak kaydıyla; fırçayla yaptığı ağız ve diş temizliğinden temin edeceği fayda, hiçbir zaman misvaktan elde edebileceği faydalara eş değerde olmayacaktır.

*****

Misvakın faydaları hakkında ilmî araştırma notları

Doğal Çubuklar veya Çiğneme Çubukları (Chewing Sticks)

Dünyanın çeşitli yerlerinde değişik ağaçlardan elde edilen çiğneme çubukları, mahallî isimleriyle ağız temizliğinde kullanılır. Çiğneme çubuklarını ilk defa Babiller’in kullandığı söylenir. Daha sonra Yunanlılar, Romalılar, Yahudiler, Mısırlılar ve Müslümanlar tarafından da kullanılmıştır.

Orta Doğu ülkelerinde çiğneme çubuklarının en büyük kaynağı Arak (Salvadora Persica) ağacıdır. Batı Afrika'da limon (citrus aurantafolia) ve portakal (Citrus sinensis) ağaçlarından elde edilen çiğneme çubukları Amerika’da sinameki (Cassia sieberianba) köklerinden elde edilir. Sarısalkım (Cassia sieberianba) denen ağaç da bazı bölgelerde kullanılmaktadır (Sierra Leone).

Bizim ülkemizde de Erak ağacından elde edilen ve misvak diye bilinen çiğneme çubuğu kullanılmaktadır. Erak veya Salvadora persica diş fırçası ağacı (tooth brush tree) olarak da adlandırılır. Misvak, İngilizce doğal diş fırçası (the natural tooth-brush) olarak da anılır. 12-15 cm’lik çubukların 2 cm kadar uç kısmının kabuğu soyularak bu kısım su içine konur. Birkaç saat suda bekletildikten sonra çıkarılır, dişler arasında lif haline gelene kadar çiğnenir. Fırça kılları gibi lif lif olunca kullanılacak hale gelir. Bu işlemden dolayı yanlış olarak çiğneme çubuğu diye adlandırılır. Aslında bu terim yanlıştır. Çünkü misvak çiğnenerek değil, fırça gibi kullanılır.

İslam dini açısından misvak, Hanefi Mezhebi'ne göre abdestin Şafii Mezhebi'ne göre ise namazın sünnetidir. Yani kullanılması sevaptır. Yine İslam dinine göre diş sağlığının yanı sıra birçok fizyolojik faydaları da vardır.

Dişle ilgili faydaları:

Dişetlerini kuvvetlendirir, etkili bir şekilde plağı uzaklaştırır, dişleri beyazlatır, çürükleri önler, dişleri temizler ve beyazlatır, kötü kokuyu giderir, diş ağrılarını giderir.

Fizyolojik faydaları

Tat duyusunu geliştirir, zihni ve zekayı kuvvetlendirir, sindirime yardımcı olur, görmeyi kuvvetlendirir, vücudun bütününe faydası vardır, sürekli kullananların yüzlerine parlaklık verir.

Bilimsel olarak misvakın yararı üç şekilde izah edilir:

Fibrillerin mekanik etkisi, misvaktan salgılanan kimyasal maddelerin etkisi ve bu ikisinin kombinasyonu şeklinde açıklanır.

Misvak, kalem tutar gibi veya fırça tutar gibi tutularak kullanılır. Fırçadan daha uzun süreli tatbiki söz konusudur (beş-on dk.). Yukardan aşağı hareketler şeklinde kullanıldığından, dişlerin fasiyal yüzleri daha iyi temizlenir.

Kimyasal analizi, misvakın trimethylamine, salvadorine, chloride, fluoride, silica, sulphur, vitamin C, saponins tannins, flavenoids ve steroller gibi çeşitli oral sağlığa faydalı maddeler içerdiği rapor edilmiştir.

Bazı çalışma sonuçları

Gazi ve arkadaşları, misvakın günde beş kez kullanılmasıyla plak birikiminin etkili bir şekilde azaldığını rapor etmişlerdir. Darout ve arkadaşları, misvak içerisinde (sulu özlerinde) chloride, sulphate, thiocyanate ve  nitrate gibi bazı antimikrobiyal aniyonik bileşiklerin olduğunu bildirmişlerdir.

Elvin-Lewis misvakın antimikrobiyal etkisini tükürük peroksidaz içermesine bağlar.

Tükürük örneklerinde Streptococcus mutans’ın misvak kullananlarda fırça kullananlara göre daha da azaldığı bildirilmiştir. Ayrıca misvağın, içerdiği kloritten dolayı, tükürük pH ‘sını da düşürdüğü rapor edilmiştir.

Bu stikler (misvak çubukları), dişlerde meydana gelen plağı hem mekanik olarak, hem de plağı teşkil eden maddelerle kimyevi reaksiyona girmek suretiyle temizliyor. Bu çubukların dişleri beyazlatan ve koruyan florür, silikon, alkoloidler, uçucu nebati yağlar, reçine, sakızlar, taninler ve antrakinonlar ihtiva ettiği, dişleri temizlemenin yanı sıra diş etlerini stimüle edip, şişme ve kanamaları iyileştirdiği anlaşılmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü, 1987senesinde,  oral hijyen uygulamalarında misvakı fırçaya alternatif bir araç olarak kabul eder ve tavsiye eder.

Kaynaklar

1. Wu CD, Darout IA, Skaug N: Chewing sticks: timeless natural toothbrushes for oral cleansing. J Periodont Res 2001; 36: 275-284.

2. Almas K.. The Effect of Salvadora Persica Extract (Miswak) and Chlorhexidine Gluconate on Human Dentin: A SEM Study. J Contemp Dent Pract 2002 August;(3)3: 027-035.

3. Almas K, Al-Zeid Z. The Immediate Antimicrobial Effect of a Toothbrush and Miswak on Cariogenic Bacteria: A Clinical Study J Contemp Dent Pract 2004 February;(5)1:105-114.

4. Darout IA, Albandar JM, Skaug N, Ali RW. Salivary microbiota levels in relation to periodontal status, experience of caries and miswak use in Sudanese adults. J Clin Periodontol 2002; 29: 411–420

5. Darout IA, Albandar JM, Skaug N. Periodontal status of adult Sudanese habitual users of miswak chewing sticks or toothbrushes. Acta Odontol Scand 2000;58:25-30.

6. Tubaishat RS, Darby ML, Bauman DB, Box CE. Use of miswak versus toothbrushes: oral health beliefs and behaviours among a sample of Jordanian adults Int J Dent Hygiene 3, 2005; 126–136

7. Al.lafi T, Abahneh H. The effect of the extract of the Misvak(chewing sticks) used in Jordan and the Middle East on oral bacteria. International Dental Journal 1995; 45: 218-222.

8. Recently, the World Health Organization(WHO) has recommended and encouraged the use of these sticks as an effective tool for oral hygiene. 7. literatür.

• Önceki
• Sonraki